گزارش جلسه

تلاقی دانش ادیان و گفت‌وگوی ادیان

پنجمین سخنرانی علمی ماهانه موسسه گفت‌وگوی ادیان
پنجمین جلسه از سری سخنرانی‌های علمی ماهانه مؤسسه گفت‌وگوی ادیان با موضوع تلاقی دانش ادیان و گفت‌وگوی ادیان با سخنرانی دکتر مسعود جلالی مقدم، مدیر گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد شهر ری برگزار شد.

سخنران :دکتر مسعود جلالی مقدم

جلالی مقدم در این جلسه به تفکیک به دو موضوع دانش ادیان و گفت‌وگوی ادیان پرداخت و گفت: دانش ادیان و گفت‌وگوی ادیان هر دو به حوزه دین مربوطند و دارای اشتراکاتی هستند، اما شیوه عملی این دو متفاوت است.
وی افزود: گفت‌وگوی ادیان از همان زمان که جوامع بشری تشکیل شد و انسان‌ها به نوعی با هم ارتباط پیدا کردند، مطرح شد و شاید حرکت جوامع به سمت دهکده جهانی ضرورت گفت‌وگوی ادیان را واجب‌تر کرده است.
جلالی مجاب کردن دیگران، تفهیم و تفهم، نزدیکی و تقرب را سه هدف اصلی گفت‌وگوی ادیان خواند و گفت: در شیوه مجاب کردن طرفین گفت‌وگو سعی در پیدا کردن نقاط ضعف طرف مقابل از یک طرف و از طرف دیگر اثبات حقانیت خود دارند که در عالم اسلام این شیوه گفت‌وگو احتجاج خوانده می‌شود و جنبه دینی دارد؛ در شیوه تفهیم و تفاهم نیز که زمینه عملی برای گفت‌وگوی ادیان فراهم می‌آورد، طرفین گفت‌وگو هدف‌شان این است که شناخت روشن‌تری نسبت به هم به دست آورند و جنبه معرفتی دارد.
وی اظهار داشت:گفت‌وگو با هدف نزدیکی و تقرب جستن نیز جنبه اخلاقی دارد. جلالی گفت: وقتی دو طرف گفت‌وگو سعی می‌کنند اشتراکات‌شان را پیدا کنند، همین منجر به شناخت و ارتباط نزدیک‌تر می‌شود و از اختلافات و دشمنی‌ها و کینه‌ها کاسته می‌شود.
وی وحدت انسانیت، وحدت ایمان و وحدت حقیقت را به عنوان مقدماتی مطرح کرد که از طریق تحقق آن‌ها وحدت دینی امکان‌پذیر است.
جلالی تصریح کرد: تا زمانی ‌که اختلافات ملی و فرهنگی وجود داشته باشد، سودای رسیدن به وحدت فرهنگی و ادیان نتیجه‌ای نخواهد داشت؛ چرا که رسیدن به تساهل و تسامح مقدمات زیادی لازم دارد.
در ادامه جلالی به موضوع دانش ادیان پرداخت و گفت: رویکردهای مختلفی در بحث‌های مربوط به دین وجود دارد و اولین آن، رویکرد کلامی یا الهیاتی به دین است که تلاشی برای اثبات حقانیت یک دین است. رویکرد بعدی، رویکرد فلسفی است و زمانی ‌که گرایش به تأیید دین دارد، دیندارانه است.
رویکرد سوم، یعنی پدیدارشناسی را باید رهیافتی خاص غیر از رهیافت محض علمی در نظر گرفت. وی در این زمینه افزود: رویکرد علمی به دین نیز شامل سه بخش است: رویکرد توصیفی که شخص باید دوره تاریخی خود را توصیف کند؛ چرا که هیچ پدیده اجتماعی‌ای بدون تاریخ وجود ندارد، بنابراین در اینجا بحث رویکرد تاریخی مطرح می‌شود و از آنجا که در این مرحله باید مقایسه و تطبیق را هم انجام دهیم، رویکرد تطبیقی یا مقایسه‌ای به وجود می‌آید.
وی جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی دین را رویکردهای کمکی خواند.
جلالی کتاب world religion dialogue را برجسته‌ترین نمونه جدید شناخت تطبیقی ادیان به شکل گفت‌وگوی ساختگی خواند و گفت: در این شیوه ساختگی به طرح مسائل و اعتقادات آیین‌ها و دین‌های مختلف پرداخته می‌شود و شش نماینده از پنج دین مسحیت، اسلام، یهودی، هندو و دو نماینده از دین بودا به گفت‌وگو می‌پردازند. سپس جلالی کتاب میرزا آقاخان کرمانی (نویسنده ایرانی دوران مشروطیت) به نام هفتاد و دو ملت را اولین و آخرین کتاب ایرانی با شیوه گفت‌وگوی ساختگی خواند و افزود: در تمام این کتاب‌ها بحث تلاقی دانش ادیان و گفت‌وگوی ادیان مطرح می‌شود.
دکتر جلالی با ذکر این نکته که دانش ادیان می‌تواند به شکل گفت‌وگوی ادیان مطرح شود و همچین گفت‌وگوی ادیان می‌تواند معرفت دانش ادیان در بالاترین شکل باشد، سخنان خود را به پایان رساند.

در پایان جلسه حضار به طرح پرسش‌های خود پرداختند. حجت‌السلام والمسلمین ابطحی، رئیس موسسه گفت‌وگوی ادیان گفت: اگر ما همه بحث‌های گفت‌وگوی ادیان را کنار هم بگذاریم، تساهلی که ادیان به آن رسیده‌اند، سیری تاریخی دارد، آیا رسیدن به این تساهل به این دلیل است که در فهم دین تغییری ایجاد شده، یا نیازهای بشری مثل ارتباطات آن‌ها را به اینجا رسانده است.
دکتر جلالی در پاسخ به این سئوال گفت: هم نیاز بشری وجود داشته و بشر به این سو رفته است و هم رشد عقلی و فرهنگی بشر مؤثر بوده است.
جلالی در پاسخ به سئوال حجت‌الله جوانی (استاد دانشگاه الزهرا) مبنی بر اینکه اگر بگوییم دانش دین مستقل است، چه تعریفی از گفت‌وگوی ادیان وجود دارد که به این دانش کمک می‌کند، گفت: یک راه بیان نتایج علمی به شکل گفت‌وگوست و شاید گفت‌وگوی ادیان برای مقدمه‌چینی کمک کند، اما در خود علم خیلی موثر نیست.
در این جلسه حدود ۶۰ نفر شرکت داشتند